Twee minuten stilte

Het was 2 november 1961 toen er op diverse plaatsen in ons land twee minuten stilte werd gehouden als protest tegen de kernexplosies die in opdracht van Kroetsjev, de toenmalige leider van de Sovjet Unie, werden gehouden. Voor de directie van Radio Veronica werden de twee minuten wel heel duur. Er kon geen radioverbinding met het zendschip worden gelegd zodat er met windkracht 8 een boot naar de Veronica moest varen om het technisch boordpersoneel instructies te geven.

DURE TWEE MINUTEN ZENDSTIJDSTILTE
Tekst: Hans Knot

Het was 2 november 1961 dat er op diverse plaatsen in ons land de stem van Nederland in stilte werd gehoord middels een protest tegen de kernexplosies die in opdracht van de toenmalige communistische leider van de Sovjet Unie Kroetsjev, werden gehouden. Uiteraard waren ook de vele kernproeven, gedaan in opdracht van de Amerikaanse regering, reden tot deze actie. Het Nederlandse volk was op vele manieren aangespoord twee minuten stil te zijn, nadat het luiden van de kerkklokken om 1 uur in de middag het begin van het zwijgen had aangekondigd.

Het initiatief was afkomstig van de Stichting van de Arbeid en de besturen van zeven politieke partijen. Achteraf werd dezelfde avond in de regionale krant 'Nieuwsblad van het Noorden al gesteld dat er niet gesproken kon worden van een succes daar het lang niet overal stil was geweest: 'De actie is eigenlijk mislukt als het erom gaat dat het gehele Nederlandse volk bedoelde te protesteren. Vanuit de Nederlandse Spoorwegen was het initiatief wel overgenomen want op de diverse baanvakken stonden de treinstellen tussen één uur en drie minuten na één stil, met gedoofd licht. Ook het geluid van ventilatoren en motoren werd gedoofd.

In de stad Groningen ging het gehele openbare vervoer plat, wat ook het geval was in steden als Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. De journalist van het Nieuwsblad van het Noorden had toch de nodige bewegingen en geluiden gezien want cynisch schreef hij: 'Hoewel behalve het aangekondigde klokgelui en ook de om één uur brandende straatverlichting duidelijke tekens geweest moeten zijn, schijnt lang niet iedereen zich ervan bewust geweest te zijn, wat er precies gebeurde.' Zo schijnen er vele auto's op belangrijke plekken, zoals de Grote Markt en de Vismarkt, nog te hebben gereden en was het of de automobilisten niet wisten of wilden weten wat er aan de hand was. Men had ook een waarnemer naar de zuidelijke stadswijk Helpman gestuurd die achteraf meldde dat het protest totaal was mislukt. Niet alleen was de natriumverlichting pas laat op kracht gekomen maar reed ook nog eens al het verkeer gewoon door.

Wel werd door tal van bedrijven meegedaan en werd het werk, na overleg met de werkgevers, voor enige tijd stil gelegd. In andere steden, zo bleek later, werd er meer gevolg gegeven aan de actie. In Amsterdam bijvoorbeeld stonden op de Dam en andere belangrijke straten in het centrum vele honderden mensen roerloos stil. Voor het gebouw van de Russische Handelsdelegatie op het Museumplein, hadden zich ook honderden mensen, onder wie vele kinderen, verzameld om zich in stil protest rustig te houden. Op Schiphol, zo bleek, was het gedeelte stil geweest in de vertrekhallen maar ging het werk van bijvoorbeeld de verkeersleiders, om begrijpelijke redenen, gewoon door. Het kwam op het Leidscheplein tot een bekeuring tot een chauffeur wenste door te rijden en dat, al claxonerend, duidelijk maakte aan de automobilist voor hem, die wel stil hield. Snel was er een agent aanwezig om de overtreding 'van onnodig claxonneren' als bekeuring te registreren.

Later op die dag werd er, om vijf uur in de middag, door de Groninger Studenten Raad op het Broerplein voor het Academiegebouw een protestdemonstratie gehouden. Na afloop van de collegedag stroomden vele studenten en wetenschappelijke medewerkers tezamen om te protesteren tegen de al sinds 1954 gehouden kernproeven, die de gezondheid van het nageslacht ernstig zouden kunnen schaden. Ook de twee Hilversumse radiostations was geheel stil gedurende de twee minuten van protest.

Voor de directie van Radio Veronica, werden de twee minuten wel heel duur. Er kon geen radioverbinding met het toenmalige zendschip Borkum Riff worden gelegd en het bedieningspersoneel aan boord diende op de hoogte te worden gebracht om de zender gedurende twee minuten uit te schakelen. Het Nieuwsblad van het Noorden meldde diezelfde middag nog over Radio Veronica: 'Een boot voer hedenochtend met windkracht 8 uit om het technisch personeel instructies te geven.'