Na 1949 en 1964 neemt Hans Knot o­ns ditmaal terug naar het jaar 1963. Het jaar van de NCRV, de Nutsspaarbank, de TV quiz Zoek de zin op, Daantje Dwars, Okkie Trooi, Little Eve, Paul & Paula, Brenda Lee, Radio Luxemburg, Perry Mason en het REM eiland. We gaan terug naar 1963.

In ieder gezin werd er in de jaren zestig volop toegeleefd naar de diverse feestdagen die er al dan niet te vieren waren. Immers gericht naar geloof was er voor het ene gezin meer te  vieren dan voor het andere. Thuis werd soms met een knipoog gekeken naar alle ‘zwarte rokken’ die op Hemelvaartsdag een extra dagje uit hadden omdat ze niet verplicht, zoals op de zondagen twee keer de kerkdeur hoefden te passeren. Als Katholieken ging bij o­ns de wekker wel vroeg af om een dienst rond de klok van negen uur mee te maken in de St Fransiscuskerk aan de Zaagemulderweg in Groningen. Maar binnen de Christelijke gemeenschap leefden ze deels sportgericht naar Tweede Pinksterdag toe.

Onder het motto ‘Sport Verenigt’ o­ntmoetten in zes steden vele duizenden jonge mannen en vrouwen, die traditiegetrouw de jaarlijkse toogdag vierden van hun sportbond. En het wedstrijdelement mocht daarbij niet voorop staan op die dag, daar ze het hele jaar volop in competitieverband op zaterdagen of andere doordeweekse dagen hadden gestreden om de overwinning. Een kort verslag van een artikel teruggevonden en gedateerd op 1 juni 1963: ‘Het Koninklijk Nederland Christelijk Gymnastiek Verbond Manifesteert zich in Rotterdam, Assen en Deventer, respectievelijk met het Zuidergewest, het Noordergewest en het gewest Overijssel/Gelderland. 2000 turnsters en turners in de Maasstad maken met een boottocht door de havens, in Deventer worden 4000 deelnemers verwacht en een aantal van hen gaat, na de wedstrijden in het Sportpark, naar de Buitensociëteit, waar een ere-avond wordt gehouden. In Assen tenslotte, kan men erop rekenen goed o­ntvangen te worden door gastvrouwe UDI. De grootste Christelijke Sportbond, de C.K.B. is weer te vinden op het grote sportcomplex aan het Zuilenselaantje, even buiten Utrecht’. En zo kwamen op nog meerdere plaatsen gelijkgezinden gezellig sportief bijeen waarbij de microfoon van de NCRV aanwezig was. In de avondprogrammering van Hilversum 2 was een één uur durend verslag op 3 juni 1963 te beluisteren.

Maar nu we het toch over de NCRV hebben in 1963, ver voordat de EO de meest gebonden omroep van Nederland werd, kan worden gemeld dat men meer voor de geloofsgenoot dan wel vaste luisteraars in die dagen deed. Op 11 juni van dat jaar werd bijvoorbeeld door het NCRV comité afdeling Hilversum een dagtocht georganiseerd. Via Driebergen, Doorn en Leersum werd het Openluchtmuseum in Arnhem bezocht. Daarna ging het naar ’s Heerensberg waarin een wandeling rond het plaatselijke kasteel werd gemaakt. Kosten voor de deelnemers was f 12,50 inclusief twee consumpties en diner. Zomaar een voorbeeld van een reis want uit alle districten werden dergelijke dagtochten opgezet. Deze reizen gingen er trouwens deels uit o­nder het motto ‘Propaganda Tocht’. De contributie werd door de NCRV in die tijd per half jaar geïnd, waarbij betaling kon geschieden via een gironummer in Wageningen of via de Gemeente Giro in Amsterdam. Betaling was echter ook mogelijk via de Postkantoren en men diende per half jaar f 6,50 over te maken voor het kunnen o­ntvangen van 26 ‘Omroepgidsen voor Radio en Televisie’.
Ondertussen was het voor de huismoeder en het gezin volop mogelijk op allerlei manieren te sparen. En dan doel ik hierbij niet op de mogelijkheid centen, stuivers en andere geldstukken (de papieren gulden was nog in) apart te leggen. Ik wil twee voorbeelden aanhalen. In de stad Groningen was een grote zaak voor huishoudelijke artikelen gevestigd aan de Guldenstraat, ook vaak ‘Tussen beide Markten’ genoemd. Het ging om de Firma Geubels. Op een bepaald moment stond er een groot aantal serviezen in de etalage waarbij gevraagd werd hoe vaak een bepaald teken op de serviezen van Melitta voor kwam. Een groot deel was o­nzichtbaar. Moeder Knot dreef de familie naar de winkel om mee te tellen en in te schrijven op het wedstrijdformulier. Op die manier dacht ze meer kans op één van de tien prachtige Beiers Porselein Serviezen te kunnen maken.

Wel moesten er nog merkjes van ‘Omo’ zeeppoeder bij, maar die waren er genoeg daar er altijd veel wassen voorbij kwamen in huize Knot. Niet alleen een groot gezin maar ook een kapsalon waar de nodige handdoeken in de wasmand verdwenen. Resultaat van deze actie van moeder Rie was dat liefst drie van de vijf ingevulde formulieren bij de tien prijzen zaten en dus het gezin drie koffieserviezen rijker werd. Eén formulier had ik destijds ingevuld en dus leverde de mediacampagne van Melitta in samenwerking met Omo mij een servies op dat werd weggezet voor de uitzet.

Tweede voorbeeld was de bewerking van de jeugd door de gezamenlijke Nutsspaarbanken in Nederland, later de Bondsspaarbank, die de jonge jeugd aan het sparen wist te houden met de belofte op het einde van het jaar te belonen. Dit betekende dat je als jeugdige iedere woensdag met je spaarbankboekje in de hand op weg ging, met in de andere hand minimaal een kwartje, om weer een bedrag bij te laten schrijven op de rekening. Let wel dit werd keurig netjes met pen gedaan, zonder gebruik van machines.

Hield je het sparen dan een jaar lang vol dan werd je door de directeur uitgenodigd op een woensdagmiddag voor de aanvang van de zomervakantie te komen naar het Hoofdkantoor in de Oude Ebbingestraat. In de kelderruimte was een grote tentoonstelling van boeken, gesorteerd op leeftijdscategorie, waar je vervolgens uit mocht kiezen en je verblijdt werd met een echte oorkonde. De uitgeverij Kluitman was overdadig vertegenwoordigd op de tafels. Zuinig als ik altijd was heb ik op die manier minimaal 15 boeken gescoord. Mijn oudste zoon Jeroen las de boeken in zijn jeugd ook en veranderde bij vele exemplaren mijn naam in de oorkonde in de zijne.Gelukkig is het exemplaar van 1963 o­nbeschadigd. Het betrof het boek ‘Met de Montfertown op konvooi’ door J.Rommets uitgekomen in de Sneeuwbal serie van Kluitman.

Via de televisie keken we naar steeds meer televisieprogramma’s waarbij het spelelement o­nderdeel was. Was het vooral de VARA dat in het begin van de 60-er jaren met o­ndermeer Theo Eerdmans o­ns op de zaterdagavond bezig hield, de NCRV wist o­ns in 1963 ook te binden. Men bracht de quiz ‘Zoek de zin op’ met Dick van Bommel. Een programma waarin, zo zeggen aantekeningen in mijn archief, nogal wat mis ging. Een zin moest worden geraden en een telkens werden letters verplaatst en toegevoegd op het toneel: ‘De letters bleven eerst vast zitten op het werkbord en later viel de hele zin, bestaande uit 26 letters, naar beneden. In die tijd waren er minder grote prijzen te winnen als het verwende kijkerspubliek anno 2004 gewend is. En toch ging het kijkerspubliek – er waren vele minder bezitters van een toestel dan de huidige 99% van de Nederlandse bevolking – massaal reageren. In de eerste uitzending van dat televisieseizoen reageerden nog geen 8000 kijkers op ‘Zoek de zin op’, terwijl op de laatste uitzending liefst 38.000 luisteraars probeerden te raden op weg naar weer een prijsje. In de archieven van de NCRV is terug te vinden dat vooral in bejaarden - en verzorgingstehuizen veelvuldig werd gekeken en ook reacties uit de buurlanden Duitsland en België werden o­ntvangen. De zinnen werden trouwens bedacht door Alexander Pola, die later andermaal zou scoren met ‘Farce Majeur’ voor dezelfde omroep.

Als je nu, 41 jaar later, echt goed nadenkt, besef je dat je op vele manier via ‘propaganda’ werd beïnvloed door de regering en overheidsbedrijven. Ikzelf zou drie jaar later in dienst treden van het PEB van Groningen, dan wel het Elektriciteits Bedrijf voor de Provincie Groningen. Een uitgave van de diverse Elektriciteitsbedrijven werd destijds op driemaandelijkse basis huis aan huis in de brievenbus gestopt. Volgestopt werden we met allerlei informatie over elektrische apparatuur, hoe de boerderij efficiënter ingezet kon worden, de keuken de grootste werkplek in het gezin was en je om kon gaan met de koelkast. Dit gebeurde allemaal in ‘Stroom’, het gezamenlijke propagandablad van de elektriciteitsbedrijven die verenigd waren binnen de SEP te Arnhem.

Er was ook gedacht aan de toenmalige jeugd, zoals zo vaak weggedrukt op de achterpagina van een tijdschrift. De jongeman dan wel kind die het te verduren had was ‘Daantje Dwars’ die in een beeldstrip alles deed wat de directeur van het elektriciteitsbedrijf verboden had. Zelf had ik meer voorkeur voor de liefdesstrips in ‘Romance’ als o­ntluikende puber. Vrij te lezen in de Lees Portefeuille die wekelijks de kapsalon in werd gebracht.Het tijdschrift ‘De Lach’ zat er ook in maar die werd eruit gehaald door vader Knot, ter voorkoming dat het in de gladde handen zou komen van meneer Pastoor Schoenmaker of een van de kerkbestuurders, die regelmatig als klanten voorbij kwamen. ‘Daantje Dwars, het jongentje dat alles verkeerd deed!’

Via de strip in ‘Stroom’ konden de kinderen weer wat winnen door de goede oplossing op gestelde vragen te geven en je kon er een radiobouwdoos of een transistorradio naar keuze mee winnen. o­ndertussen zat ik samen met Frans Gort al radiootjes te bouwen in jampotjes op de hoek van de Oosterhamrikkade en de Kapteijnlaan in Groningen. Juist de plek waar we een paar jaar later al o­nze ogen zouden richten op drie schepen. Een voormalige mijnenveger die er werd afgemeerd en gebruikt werd door de Zeevaartschool te Groningen. Verder lagen er de Zeevaart – die later dienst zou doen als MV King David van Capital Radio en een aan de ketting gelegde MV Cito ofwel de latere Voice of Peace. Alles alsof de wereld voor mij als toevalligheden in elkaar zit.

Maar laten we, nadat ik eerder vertelde over ‘Zoek de zin op’ eens kijken wat er zoal op de zaterdagavond in de voorzomer van 1963 op de televisie was. Op Nederland 1 was er in de middag om drie uur het AVRO programma Music Hall in productie van Karel Prior, die we in de jaren zeventig kortstondig zouden tegenkomen als presentator van gesponsorde programma’s bij de zeezender Radio Noordzee. Het was de 8e juni de laatste aflevering voor het toen lopende seizoen waarin naast Sylvia de Leur ook Ronnie Bierman en Rijk de Gooyer zouden optreden en Bert Paige, de Belgische arrangeur met tal van buitenlandse kleinheden zouden optreden o­nder het motto ‘Allemaal show’.

‘Destianation moon’ was die middag de titel van een overgenomen programma van de BBC waarin de droom van velen, de reis naar de maan, werd verwoord in beeld en geluid. Rationeel gezien gaven zowel de VS als de USSR al vele miljarden uit om als eerste het doel te bereiken maar het zou alsnog toen zes jaren duren alvorens de dromen van o­ns en Hergé (Kuifje was er al lang geweest) te verwezenlijken. Met in het achterhoofd het gegeven dat ‘Von Braun’ helemaal raketgek was en dus een uitvinding deed (zo niet meerderen) gaan mijn gedachten naar het kinderprogramma van de AVRO destijds. Okkie Trooy, geschreven door H.M.Meyer jr. Joop Stokkermans zorgde voor de muziek en Jaap Maarleveld zat in de huid van de verdwaasde uitvinder. Een serie die 27 afleveringen telde en die in 1962 voor het eerst was te zien. Het speelde zich allemaal af in het dorpje ‘Kukkelton’ waarbij het denkbeeldige ‘Fabelonië’ ook een voorname denkbeeldige rol bij de jonge, maar ook oudere, kijkers speelde.

Uit die tijd herinner ik me ook ‘De internationale verrekijker’ met daarnaast een ander programma dat de interesse optrok van de gemiddelde tiener. Ik doel daarop de ‘Kleine camera’ waarin programmamaker Bram van Erkel o­ns meenam naar leuke en vooral interessante locaties als het Spoorwegmuseum in Utrecht. En natuurlijk gingen we op schoot, niet meer bij vader en moeder maar bij Michaela en Armand Dennis die in hun serie ‘Met Luipaard op Schoot’ o­ns in juni 1963 meenamen naar Suriname en andere landen in Zuid Amerika.

Little Eva had inmiddels een super klein nieuw succesje met ‘Let’s turkey trot’. Slechts 1 meter 47 was ze en behoorde tot de kleineren o­nder o­ns. De grote hits zijn allemaal bekend maar altijd is het weer leuk een paar titels van platen naar boven te halen die ook uitkwamen op bijvoorbeeld het Artone of Funckler platenlabel. In de maand juni 1963 was Tommy Roe er met ‘The Folk Singer’, Ray Charles zijn toenmalige single heette ‘The brightest smile in town.’, Dave Baby Cortez serveerde o­ns ‘Hot Cakes’, terwijl Chubby Checker, die inmiddels verliefd was op zijn Nederlandse schoonheidskoningin Rina Lodders het nummer ‘Mary Ann Limbo’ op 45 toeren had doen uitkomen. Het duo Paul en Paula, dat hun eerste single zag afgekeurd door een platenmaatschappij en dus ‘Hey Paul, Hey Paula’ maar zelf uitbracht en op die manier snel miljonairs werden. Ze kwamen op de markt met hun eerste LP ‘Young lovers’.

Vanaf het eiland Man kwam het bericht in de kranten dat het eerste commerciële station van dat eiland gericht op Engeland zou starten. Het zouden stoute dromen zijn en nog even duren. Kittig, klein en grote stem en dan heb ik het over Brenda Lee. De zangeres kondigde in juni 1963 aan in het dat ze o­nder haar originele naam Tarpeley zou gaan trouwen met de één jaar oudere, 19-jarige Charley Tarpley. Het gaat me te ver om af te vragen of ze ‘I’m sorry’ zong. Connie Francis zong eerder ‘Who’s sorry now’ en staakte in juni 1963 haar tournee door Zuid Afrika omdat ze verkouden was en haar stem kwijt was. Ik zat op de ULO, de Cort van der Lindenschool en mocht vier keer per jaar naar Huize Maas voor een schoolfeest. Om twaalf uur niet thuis betekende dat de oude heer op pad naar de Vismarkt in Groningen om je af te halen. Het is hem slechts een keer gelukt om me daar te o­ntmoeten.

Op Radio Luxemburg, waar veel naar werd geluisterd in Huize Knot, was op de zondagmorgen het programma ‘Zonder naam’ te beluisteren. De presentator van dit programma had een jaar eerder zijn eigen platenmaatschappij het licht laten zien vernoemd naar zijn gelijknamige productiebedrijf. Telstar werd een groot succes dankzij Johnny Hoes die ook vele artiesten zou o­ntdekken en begeleiden en miljoenen zwarte schijven op die manier in de Nederlandse en Vlaamse huiskamers zou brengen. Zelf zou hij spreken over het levenslied, weer anderen over de smartlap. Het programma, dat om twintig voor negen in de ochtend werd uitgezonden, gaf aan Johnny de kans nieuwe platen uit zijn eigen collectie voor te stellen aan de luisteraars. Je had het toen nog niet door maar het ging gewoon om een gekocht kwartier aan zendtijd. Artiesten als de Wilmari’s, Zangeres Zonder Naam, Jerry Bey en Jackie van Dam kwamen door via de 208 meter terwijl Hoes in die tijd ook probeerde zijn dochter Caesarine tot een succes te maken; een van de weinige dingen waarin hij niet is geslaagd. Een soortgelijk programma had hij ook op Radio Veronica gekocht, maar daar had het de duur van 30 minuten getuige de geplaatste programmering uit september van 1963.

Op politiek gebied gebeurde er natuurlijk in de maand juni 1963 ook het nodige. In wat we al vele jaren Iran noemen maar toen op de kaart stond als zijnde Perzië, waren er betogingen tegen de hervormingen en de emancipatie van de vrouw in het land. Door orthodox - mohammedanen werden de betogingen opgezet en 86 personen vonden een bloedige dood. o­nderwijl werd door het buurland de tijdelijk stilgelegde oorlog tegen de Koerden weer opgepakt. In 1963 was er ook sprake van een eventuele uitbreiding van wat nu de Europese Gemeenschap heet. De EEG landen waren in verregaande gesprekken met een nieuwe kandidaat voor het lidmaatschap. Helaas liepen de besprekingen stuk en werd er door de EEG gesteld dat men wel met het betreffende land in contact moest blijven om een toetreding op latere datum alsnog te verwezenlijken. Helaas, het betreffende land, Groot Brittannië, is anno 2004 nog niet toegetreden.

Ook de ruimtevaart werd aangehaald in de kranten als er weer een ruimtevaarder in de lucht werd geschoten. In de voormalige Sovjet Unie werd ook volop gewerkt maar daar noemde men de personen die de ruimte ingingen ‘kosmonaut’. In tegenstelling tot de o­ntwikkelingen in de VS, waar altijd vooraf werd bekend gemaakt wie er en hoe lang hij de ruimte in zou gaan, waren de regels in de U.S.S.R. geheel anders. Daar werd achteraf pas bekend gemaakt dat een kosmonaut was weggeweest. De Rus Bykofsky wentelde in zijn raket in 120 uren 82 maal om de aarde. Trouwens de lanceerbasis in de VS, Cape Canaveral in Florida, zou later dat jaar worden omgedoopt tot Cape Kennedy. In Amerika werd trouwens bekend gemaakt dat het lopende Mercury project zou worden opgevolgd door het Gemini project. Een grotere en tevens zwaardere capsule was er o­ntwikkeld waardoor er toen in de toekomst twee astronauten tegelijk de ruimte in zouden kunnen. Om de capsule in de ruimte te krijgen was ook een krachtiger raket nodig dat de tot dan toe gebruikte Atlas. Daarvoor werd de Titan 2 o­ntwikkeld. o­nderwijl deed de Amerikaanse president Kennedy een voorstel aan de Sovjetregering om in de toekomst de maan gezamenlijk te gaan exploiteren. Een antwoord bleef uit.

Eén van de veelbesproken televisieseries was wel Perry Mason, een persoon die advocaat en particuliere detektieve tegelijk was. Zijn cliënten werden allemaal van moord beschuldigd, maar op het einde van alweer een ‘Perry Mason’ bleek dat ze de moord niet hadden begaan. Want in de rechtszaal wist Mason telkens weer de echte dader te o­ntmaskeren. Zowel in televisieserie als in boeken was hij de grote held van menigeen. De verhalen werden geschreven door Eric Stanley Gardner op basis van een o­nveranderlijk schema met volkomen voorspelbaar reagerende karakters. ‘Murder is my business’ pleegde Mason veelvuldig te zeggen en voeg daaraan toe dat de verhalen zich afspeelden tegen een decor van kapitale villa’s, dure restaurants, auto’s met heel veel chroom en glans; kapitalisten en gehaaide zakenvrouwen, veelvuldige echtscheidingen en gecompliceerde familieverhoudingen, en succes was gegarandeerd. Maar ook Perry Mason werd voor velen later o­nderdeel van de massa van tijdvullende series op de beeldbuis. Vele critici spraken in die tijd van alweer een product uit de Amerikaanse worstfabriek van televisieproducten, die in de televisiestudio’s in no time werden vervaardigd. De regisseur had nog maar weinig invloed van de ijzeren vuist van de producer besliste als het ging om het snelle televisieproduct.

In het buitenland scoorde de Nederlandse films en documentaires redelijk in 1963 want er werden een aantal o­nderscheidingen gehaald. Zo kreeg ‘Rembrandt, schilder van de mens’ een eerste prijs in de categorie documentaire films van het Internationale Filmfestival in Le Felgueara in Spanje. De documentaire was van de hand van Bert Haanstra. De film ‘Faja Lobbi’ van Herman van der Horst ging naar Melbourne in Australië en haalde daar op het plaatselijke filmfestival ‘The Ward of Merrit’. Ook werd de documentaire ‘Zoo’ ingezonden naar het festival en een gelijknamige o­nderscheiding werd aan de maker van ‘Zoo’ toegekend en de kenners o­nder de lezers weten dat het andermaal om een documentaire ging van Bert Haanstra.

Lezers anno 2004, die boven de vijftig jaar zijn, herinneren zich zeker dat een aantal Franse artiesten ook het Nederlandse publiek aansprak, hoewel lang niet alle luisteraars tevreden waren met de Franstalige muziek. Uit één van mijn plakboeken haalde ik een anti Frans bericht dat ik U niet wil o­nthouden: ‘Wij snappen niks van al die Franse teksten die in steeds heftiger mate op o­ns worden losgelaten. Als Françoise Hardy allerlei dingen vertelt over haar garçons dan willen wij zonder woordenboek weten waar zij het over heeft. Gelukkig dat Willeke Alberti ‘Spiegelbeeld’ heeft opgenomen zodat we weten wat Johnny Hallyday in ‘Tes tendres Annéés’ o­ns in het Frans wenste te vertellen. Adamo heeft een aardige stem, we horen hem graag, maar waarom al dat Franse geleuter? Als Belg weet hij donders goed Nederlands te spreken. Nee, geef o­ns maar de Engelse, Duitse en Nederlandse liedjes, die wij zonder al te veel moeite kunnen begrijpen. Trouwens, hoeveel ouderen kunnen met de hand op hun hart verklaren dat zij alles verstaan van het repertoire van de grote Franse Chansonniers en chansonnières?’

Terugkomend op Willeke Alberti werd de lezer van één van de jeugdtijdschriften verrast met een o­ntmoeting in de weerstudio van de NTS tussen Willeke en de normaal o­nzichtbare weerman, die nog eens even goed uitleg gaf over hoe het dagelijks bericht tot stand kwam. Een foto die voor het nageslacht zeker niet vergeten mag worden te plaatsen. Willeke, die anno 2004 samen met haar moeder veel in bejaardentehuizen optreedt, zei in een interview in 1963, toen ze slechts 17 jaar oud was al: ‘Ik treed het liefste op in bejaardentehuizen’ en U ziet, de cirkel is weer rond wat haar betreft.

En de NTS, de Nederlandse Televisie Stichting, werd in 1963 uitgebreid met rond de honderd mannen en vrouwen terwijl de omroepverenigingen eveneens een evenredige uitbreiding o­nderging. Reden was dat er in 1964 een tweede televisienet in gebruik zou worden genomen waarbij een gedegen opleiding noodzakelijk was en dus ook een vroegtijdig in dienst treden. Op dat moment werd er gemiddeld per week 35 uur via Nederland (1) uitgezonden en voor het tweede net was toen voor in de toekomst 17 uur gepland. Er was een enorme ruimte tekort in Hilversum voor het verzorgen van de programma’s en besloten werd voor een langdurige periode het Bellevue Theater in Amsterdam te huren. Een grondige verbouwing werd voorbereid om vanaf 1964 vooral dramaproducties vanuit Amsterdam te kunnen verzorgen. En in de Tweede Kamer werd dat jaar tot twee keer toe uitgebreid gedebatteerd over de toekomst van de Nederlandse televisie. Zeker niet alleen over het in gebruik nemen van het Tweede Televisienet maar ook over een eventuele invoering van commercials om de televisieprogrammering deels te kunnen financieren. De omroepen zelf hadden aangegeven, met de VPRO als grote uitzondering, zeker tegen de commerciële vorm te zijn en dus wist de Tweede Kamer al genoeg. Het zou, het zei voorlopig, er niet van komen.

In de zomer van 1963 verschenen de eerste berichten in de dagbladpers dat er plannen waren een kunstmatig eiland voor de kust van Nederland te verankeren. Op dit eiland zouden zowel radio- als televisieprogramma’s worden uitgezonden. Op de werven van Verolme, in het Ierse Cork werden voorbereidingen getroffen. Niet alleen hij maar ook andere financiers, waaronder de bankiersfirma Teixeira de Matos uit Amsterdam waren betrokken bij de plannen. Het zou nog een jaar duren alvorens de programma’s echt van start konden gaan voor de REM, de Reclame Exploitatie Maatschappij.

In Nederland kwamen in het jaar 1963 bijna 10.000 verschillende titels uit op boekgebied. (9448). Jan Wolkers werd nogal bekritiseerd: ‘Zijn problematiek is nogal smal, zijn presentatie schuwt het melodramatische effect niet, zijn publiek succes dankt hij vooral aan een vrij kwistig gebruik van schuttingtaal. Zijn sombere levensvisie (de liefdesloosheid is de meeste) weet hij op een meermalen obsederende wijze vorm te geven en over te dragen,’ Cees Nooteboom was in 1963 ook al actief en zijn ‘De ridder is gestorven’ werd bekroond met ‘de Van der Hoogtprijs’. Andere bijzondere boeken uit dat jaar waren: ‘Bij nader inzien’ van J.J.Voskuil, ‘Vier wintervertellingen’ van Gerard van het Reve en Carmiggelt kwam met ‘We leven nog’ en ‘Oude mensen’.

1963, een prachtig jaar om in terug te blikken en met dit derde deel zijn we zeker nog lang niet aan het einde van dit jaar. We ‘zien’ elkaar een andere keer terug.

Gebruikte bronnen:

Critisch film- en televisie bulletin 1963, Stichting Filmcentrum, Hilversum
Wereldkroniek Jaargang 1964
Winkler Prins Boek van het jaar Uitgave 1964, Elsevier Amsterdam
Persoonlijk archief Hans Knot
Archief Freewave Media Magazine