Graham Gill archief (4)
Graham Gill, geboren in 1936 in Melbourne in Australie, werkte in de jaren 60 onder andere voor de zeezenders Britain Radio en Radio England vanaf de Laissez Faire. In de jaren 70 werkte Graham voor Radio Northsea en Radio Caroline. Na 1974 ging Graham Gill naar Radio Nederland. Hans Knot werkt op dit moment samen met Graham aan een boek over het leven en de radiocarriere van Graham Gill. De komende weken stuurt Hans ons regelmatig documenten die niet in het boek gepubliceerd zullen worden.GRAHAM GILL ARCHIEF (4)
Tekst: Hans Knot
We zijn aangekomen bij de vierde aflevering van de herinneringen uit het Graham Gill archief. Honderden brieven zijn er uitgesorteerd en de besten zijn inmiddels opgestapeld in een schoenendoos, waar nu en dan weer een of meerdere brieven uitgehaald worden om uitgelicht te worden in deze terugkerende rubriek. Deze herinneringen zijn wel op internet terug te vinden maar zullen, later dit jaar, niet terug te lezen zijn in 'Way back home. The Graham Gill Story'. Zie de verhalen dus maar als een extraatje naast het later eventueel aan te schaffen boek.
Vanuit Vlaanderen
Deze keer aandacht aan twee brieven die Graham ontving van een van zijn collega's, A.J. Beirens, destijds woonachtig in Zeebrugge. Hij schreef ondermeer op 10 juli 1973: 'Luister op 15 juli naar het DX programma want dan zal ik een plaat voor je draaien en tevens voor Allen. In het onderdeel 'World in Action' zal er een verzoekplaat worden gedraaid voor Marc van Amstel en Floor. Tussen twee haakjes, als jij degene bent die de programma's gaat instarten op de komende zondag, dan kan ik je nu al melden dat 'World in Action' start met de piepjes van 10 uur GMT en niet met een jingle, zoals je van me gewend bent. Dus start het programma dus 5 seconden voor het hele uur. Ik heb vandaag nog een telefoongesprek met Andy (Archer) gehad en die ziet de toekomst voor Radio Caroline weer aardig optimistisch in.'
Andy Archer
Het was rond de tijd dat Radio Caroline in juni 1973 weer met een volledige Engelstalige service was begonnen en tevens een tweede station in de ether had gebracht met een soort van middle of the road programmering. In de voornoemde brief besloot AJ Beirens met de woorden: 'Doe mijn groeten aan de jongens op het schip, speciaal aan Brian. We zien elkaar spoedig. Uiteraard bedoelde hij Brian 'the kilt' McKenzie hiermee.
Banden kwamen niet terugIk vond een tweede brief, die op 18 november 1973 was geschreven op het officiële briefpapier van het hoofdkantoor van Radio Nordsee International in Zurich, Zwitserland. Daarin opende AJ Beirens met: 'Hallo Graham, ik hoop dat alles goed met je gaat, zowel qua gezondheid als met je talent. Gisteren ben ik voor het eerst, na mijn ziekte, weer buiten geweest en ik vertel je dat ik daar zeer van genoten heb. Ik wil je graag een gunst vragen. In 1973 heb ik al meer dan over de 700 Pond uitgegeven voor mijn programma, waarbij het merendeel van de kosten voor de aanschaf van de recorderbanden waren. Daarom vraag ik je of het mogelijk is een deel van die banden, een stuk of zestig schat ik, naar mijn adres in Zeebrugge te sturen.'
Kerstmis 1973
'Misschien kunnen de mensen van de Trip Tender het voor je verzorgen of anders kunnen Marc van Amstel en jij iedere week een aantal per post naar mijn adres versturen. Natuurlijk zal ik alle gemaakte kosten vergoeden. Ik zal het tevens heel fijn vinden als je het voor me uitzoekt waarom mijn programma's twee zondagen achterelkaar niet zijn uitgezonden. Bel me even op als je van het zendschip komt. Ik kom zelf waarschijnlijk een paar dagen naar de MEBO II rond de kerstdagen. Ben jij dan ook aan boord? Zoals gezegd bel me even en laat me ook even weten of jezelf met de Kerst aan boord zal zijn.'
Vlak voor het einde eerste jaar
AJ Beirens presenteerde een aantal verschillende programma's op RNI, waarvan het eerste 'Northsea Goes DX' op 23 september 1970 werd uitgezonden op het station. In het weekend van 22 en 23 september werd door de technische staf van RNI de kortegolfzender in de 31 meter band (9940 kHz) en de FM zender op de 100 MHz losgekoppeld van het normale RNI signaal, dat er vervolgens nog wel uitging via de 1367 kHz op de middengolf en de 6205 kHz in de 49 meter, de zogenaamde Europaband. Via de eerste twee frequenties waren vervolgens de programma's van 'RNI World Service' te beluisteren met daarin aandacht voor het DX programma maar ook deejayshows gevuld met heerlijke 'middle of the road' muziek, wat mij op dat moment deed terugdenken aan de geweldige programma's van Radio 390 in de jaren zestig van de vorige eeuw.
Foto: AJ Beirens bij RNI (Archief: Hans Knot)
Het zou slechts bij een weekend blijven als het gaat om de toenmalige uitzendingen van RNI's World Service, want in de avond van dezelfde dag dat het eerste programma van AJ Beirens werd uitgezonden kwam de eigenaar van een tender, de MV Redder, een boodschap aan boord brengen namens de eigenaren van RNI, de Zwitsers Meister en Bollier. Het was Tom van der Linde, alias captain Tom, die de boodschap aan de dienstdoende kapitein overhandigde. De leiding van RNI maakte in de brief aan de bemanning bekend dat het station de volgende ochtend, 24 september 1970, om 11 uur uit de ether diende te verdwijnen om niet langer Radio Veronica in de weg te staan en te voorkomen dat de Nederlandse regering zou gaan ingrijpen tegen de zeezenders, die hun programma's verzorgden vanaf schepen verankerd in internationale wateren voor de Nederlandse kust. Het leek erop dat A.J. Beirens een eenmalig optreden op RNI had gehad.
Gelikt programma
De eerste indruk die ik destijds kreeg was er een van 'tjee wat een gelikt programma en wat een dichtgeknepen stem heeft die presentator'. Dit alles met een pakkende inhoud die de echte radioluisteraar zeker wist te binden. Wie was nu eigenlijk die Albert J. Beirens? Ten tijde van zijn eerste programma was hij 23 jaar en werd dus in 1947 in Brugge geboren. Hij was destijds werkzaam bij de scheepvaart onderneming Townsend Thoreson, die ondermeer een ferry terminal had in Zeebrugge. Het was daar dat AJ kantoor hield. Als ultieme radiofan kwam hij goed van pas bij de eigenaren van RNI die in het verre Zwitserland woonden en probeerden te luisteren naar het station.
Hoog in de heuvels
Zoals gemeld was het kantoor van MEBO Ltd. namelijk gevestigd in Zurich en waren eigenaren Meister en Bollier woonachtig in de directe omgeving van die stad, omringd door bergen. Edwin Bollier was een ervaren DX'er en leefde zich geheel uit in zijn vrije tijd door het uitoefenen van deze DX hobby. Door het inrichten van een privé antenne park was het voor hen mogelijk in Zwitserland onder goede condities de programma's van RNI daar te beluisteren. Onder andere omstandigheden waren ze aangewezen op de hulp van anderen. En een van de personen die dan als steun klaar stond was Albert J. Beirens. Als de kortegolfzenders aan boord van de MEBO II bijvoorbeeld niet in de ether waren en men wilde in Zwitserland toch weten wat er zoal gebeurde aan boord van hun zendschip, dan werd er contact gezocht met A.J. Beierens en kregen ze antwoord toegestuurd, via de fax van Townsend Thoreson.
Vertrouwen
Al snel hadden ze in Zwitserland bij MEBO Ltd. door te maken te hebben met een zeer betrouwbare persoon en bovendien een soortgenoot want A.J. Beirens was zelf ook een fervent DX'er. Medio 1970 opperde Albert dat het misschien interessant kon zijn voor RNI om een wekelijkse of maandelijkse DX programma op te starten om op die manier ook luisteraars in verre landen te binden aan het radiostation. Hij kwam met een aantal voorstellen en kreeg toestemming het programma te produceren en te presenteren, zoals gezegd ging het eerste programma eruit op de bewuste 23ste september 1970.
Vroeg erbij
AJ Beirens begon zich op vroege leeftijd al te interesseren voor de Engelse taal en cultuur, spoedig gevolgd door andere talen. Ook ontdekte hij de mooie wereld van het kortegolf gebeuren en werd een vaste luister van het programma 'BBC London Callling' en andere DX programma's, zoals 'Sweden Calling DX'. Hij raakte ook geïnspireerd door de wijze van programma's maken en het invoeren van jingles door diverse radiostations, die vanaf zee hun geluid naar de luisteraars brachten. Dit alles zou hem er later toe brengen ook de zeezenders een plek te geven in zijn programma's op RNI.
Herstart
Sommige luisteraars dachten dat het in september 1970 voorbij was voor het station, anderen hadden hoop dat men in de ether zou terugkeren. Het was gelukkig beslist niet het einde voor RNI in 1970 want de eigenaren besloten in het voorjaar van 1971 met een gedeeltelijke Nederlandstalig programma en een Engelse service het station opnieuw op te starten. In de loop van de daarop volgende maanden kwam er een aantal programma's bij, waaronder die van Albert J Beirens. Vanaf maart 1973 zou hij naast Northsea Goes DX ook het programma 'Our World in Action' gaan presenteren, dat werd gemaakt in samenwerking met Unicef.
Eind augustus 1973
Terwijl ik bovenstaande schrijf komen in gedachten de prachtige programma's in mijn gehoor weer voorbij. Reden genoeg om er maar eens een van de shows, als voorbeeld, bij te pakken. Het programma van de laatste zondag van augustus 1973 is het uiteindelijk geworden. Zonder de eerder gememoreerde piepjes werd het programma opgestart met de station tune 'Man of Action' uitgevoerd door het Les Reed Orchestra. "It's ten o'clock in Central Europe, 9.00 hours Greenwich Mean Time. You are tuned to the shortwave service of Radio Northsea International in the 49 meter band on a frequency of 6205 kHz". Je ziet de tekst van de opening van het programma en in gedachten hoorde je A.J Beirens praten. Daarna meldde hij dat er twee uur aan speciale programma's in het Engels gingen volgen.
Onderdelen
'RNI Goes DX' werd door Albert in onderdelen geproduceerd met als eerste het DX nieuws, dat startte met het nummer 'Flower drum song' van Oscar Hammerstein II en Richard Rogers, waarna hij iedereen ter wereld welkom heette: "Good morning, good afternoon, good evening or goodnight, wherever you are listening in the world'. Daarna volgde het DX bulletin. In de voornoemde editie van 26 augustus 1973 was er ondermeer aandacht voor de volgende onderwerpen: allereerst informatie rond de uitzendingen via de korte golf van de staatsomroep in Zuid Korea. Die waren in diverse talen te beluisteren, waaronder Frans, Engels, Koreaans, Chinees en Russisch. Ook was AJ altijd zeer correct in het geven van de volledige postadressen van vermelde stations in zijn programma.
Brazilië
Het tweede onderdeel betrof een mededeling over een nieuwe wet die in Brazilië zou worden ingevoerd in 1974, waarbij het voor stations in het land met een maximaal vermogen van 1kW verboden werd nog langer uit te zenden. Een voorwaarde om door te gaan was alleen mogelijk door middel van verhoging van het zendvermogen. Terloops vermeldde hij ook nog dat de Braziliaanse staatsomroep, Radio Nacional de la Brasilia vier talen in de maand september toe zou voegen aan de internationale service, te weten Nederlands, Zweeds, Italiaans en Arabisch.
Meer
Opmerkelijk was het bericht in het programma, dat hij via het luisteren naar de korte golf programma's van Radio Albania had gehoord, dat spoedig een nieuwe service zou worden opgestart door de Chinese Staatsomroep in Peking en wel een die gericht zou worden op de luisteraars in Nederland. Beiden communistische landen hadden Albanië en China een uitgebreid samenwerkingsverband en de Nederlandstalige uitzendingen werden inderdaad enkele maanden later via het zogenaamde relaissysteem in Albanië uitgestraald. Verder waren er berichten over de internationale service van Radio Australia, Radio NHK – de nationale staatsomroep in Japan, Grenada, Thailand en meer.
Tien minuten
Het onderdeel DX nieuws nam wekelijks ongeveer tien minuten tijd in beslag maar tijdens het hele uur zou af en toe nog een DX News Flash voorbijkomen. In 1973 werd het DX programma trouwens wekelijks uitgezonden, mits de banden aan boord waren en door de verantwoordelijke technicus werden gestart. Na het DX nieuws onderdeel promootte AJ Beirens altijd zijn collega's van de Engelstalige service, in dit geval de Hitback Show van Mike and Sheila Ross en The RNI Request show met Graham Gill. Deze programma's werden dezelfde dag in de avonduren uitgezonden via alle beschikbare zenders van Radio Northsea International.
RNI DX Hitpick
In die tijd was het gebruikelijk dat alle deejays op RNI wekelijks een nieuwe plaat uitkozen en deze toch hun persoonlijke hittip kozen en aan de luisteraars bij herhaling voorstelden. En dus in de week van 26 augustus 1973 stelde ook AJ Beirens de 'RNI DX Hitpick' voor: de groep Esperanto met het nummer 'Publicity'. Daarna volgden twee nummers van the Beatles, 'Eleanor Rigby' en 'Yellow Submarine'. Een aantal brieven van luisteraars werd voorgelezen en tevens werd de mededeling gegeven dat een IRC insluiten verplicht was voor als men een geschreven antwoord wenste, behalve in landen als de DDR, die dit internationale postkenmerk niet voerden. Vervolgens draaide AJ speciaal voor de luisteraars in 'The German Democratic Republic' het nummer 'Son of my father' uitgevoerd door Chikory Tip, een Britse popgroep afkomstig uit de plaats Maidstone in het Graafschap Kent.
DX Clubs
Naast luistertips was er in het programma ook met bepaalde regelmaat promotie voor de diverse DX bladen die er in de wereld werden uitgegeven. In het programma van 26 augustus 1973 was dat voor de Benelux DX Club, die met een postadres in Nijmegen was gevestigd. De warmte voor diverse talen kwam om goed half 10, Engelse tijd, om de hoek kijken toen AJ, andermaal op 'The Man of Action' , de stations identificatie, gaf in het Engels, Nederlands, Frans, Duits en het Esperanto. En daarna was er een verrassing te beluisteren.
RNI Dubbel LP
Het is toch prachtig om na decennia weer een oud programma terug te horen, want tot mijn verrassing was het gebruikelijke onderwerp over zeezenders in het programma die keer over het vroege begin van de herstart van RNI in 1971. Reden was dat er in die periode een dubbel LP was uitgekomen met daarop de historie van RNI. Een LP was in het Engels ingesproken door Mike Ross terwijl de 2e LP door Nico Steenbergen in het Nederlands was ingesproken. A.J. Beirens had voor de gelegenheid de teksten van Nico Steenbergen weggeknipt en opnieuw ingesproken in het Engels. De LP was geproduceerd door Jacob Kokje met als co producer Hans Knot. Het werd destijds uitgegeven door Pirate Radio News in Groningen. De commercials op de Engelse service van RNI voor deze LP werden ingesproken door Graham Gill, destijds de eerste ontmoeting met de man die later dit jaar zijn boek: 'Way back home, the Graham Gill story' zal presenteren. Leuk om dit alles terug te horen hoewel tegelijkertijd het toch weer pijn deed te worden herinnerd aan een van de tragische zaken uit de geschiedenis van RNI, de zogenaamde bomaanslag op de MEBO II, gepleegd in opdracht van concurrent Radio Veronica.
De programmatapes
De vraag is natuurlijk of het eerder vermeldde verzoek van AJ Beirens aan Graham Gill, eens uit te zoeken waar de programmabanden waren gebleven en dezen eventueel terug te sturen naar België, is uitgevoerd. In ieder geval is het ons duidelijk dat er genoeg materiaal door deze en gene van boord is meegenomen en jaren later weer tevoorschijn kwam. Met andere woorden, er is genoeg materiaal van de programma's van RNI Goes DX nog in goede kwaliteit in omloop onder de nog altijd actieve fans van RNI. Naast de eerder genoemde tune 'Flower Drum Song' gebruikte AJ Beirens door de loop der jaren op RNI nog een aantal andere tunes voor zijn programma of onderdelen daarvan. Ik wil er een paar noemen: Dick Hyman met 'Blackbird', Leroy Anderson 'Typewriter', Waldo de los Rios en 'Mozart 40'.
Andere talen
Het succes van de uitzendingen van AJ Beirens bleef niet ondergewaardeerd en hij zou regelmatig worden bijgestaan door Pierre Deseyn, die ingezet werd voor de Franstalige luisteraars, terwijl de broers Peter en Werner Hartwig uit het Duitse Emden regelmatig met een programmaonderdeel voor de Duitse luisteraars te horen waren. Ook was AJ Beirens een graag geziene gast aan boord van de MEBO II, waar hij een aantal programma's live presenteerde, zoals met de kerstdagen 1973 en gedurende de laatste dagen van uitzendingen van RNI, toen op 31 augustus zelfs een serie afscheidsprogramma's was te horen.
Foto: Graham Gill, Peter Hartwig, Werner Hartwig & Brian McKenzie (Archief: Graham Gill)
Radio Atlantis
In 1974 was AJ Beirens niet alleen als presentator te beluisteren via de korte golfuitzendingen van RNI maar ook op Radio Atlantis, dat vanaf een zendschip voor de kust van Zeeland verankerd lag in internationale wateren en vandaar haar uitzendingen verzorgde. Ook voor dit station was AJ Beirens van dienst via zijn werkgever Townsend Thorenson. Hij regelde voor de diverse Britse medewerkers van het station goedkope overtochten van Engeland naar België en weer terug. Onder de naam Michael O nam hij voor Radio Atlantis en wekelijkse Soul Show op. Gelijk aan de programma's op RNI maakte hij voor zijn en andermans programma's prachtige gezongen jingles, die voor velen collector items zijn. Ook vroeg hij collega's van andere stations het werk te doen. Zo kwam met regelmaat bijvoorbeeld de jingle 'AJ uw deejay, elke zondag tussen 10 en 12 uur op Radio Noordzee' voorbij, ingesproken door Caroline collega Mike Storm.
Meer radio
AJ Beirens zou het niet bij twee zeezenders laten want in de late jaren zeventig van de vorige eeuw deed hij ondermeer een aantal Franstalige programma's voor dit station en was hij ook op een aantal Caroline Road shows in Vlaanderen te bewonderen. Daarvoor had hij zich ook al bezig gehouden met het mede opzetten van Radio Nova in het Italiaanse Ventimiglia. Een vierde zeezender, waar hij intens bij betrokken was, leed vrijwel direct schipbreuk toen het door de autoriteiten van zee werd gehaald. Ik doel daarbij op het zendschip, waarvan ondermeer Radio Paradijs haar uitzendingen vanaf zou verzorgen.
Foto: AJ Beirens bij Radio Nova (Copyright: Theo Dencker)
Luisteraar in Oost Duitland
Tenslotte wil ik nog even terugkomen op luisteraars in het Oostblok en één specifiek in Oost Duitsland. In de tijd dat RNI dus ook via de korte golf uitstraalde en de middengolfuitzendingen onder goede condities werden uitgezonden, had het station een redelijke schare fans in de voormalige Oostbloklanden. Toen in mei 1973 de RNI dubbel LP uitkwam en deze via het station zowel op de Nederlandse als Internationale service werd gepromoot via het toenmalige Postbus adres van mij in Groningen, kreeg ik een bestelling voor deze dubbellaar vanuit de Sovjet Unie, maar tevens ook talloze brieven van luisteraars die een QSL kaart wensten te ontvangen.
Verboden
Uiteraard was het niet de bedoeling dat deze luisteraars afstemden op de westerse stations. Officieel was het verboden maar het werd in de meeste gevallen wel oogluikend toegestaan. Werkte men echter bij het leger, douane of de politie dan had men wel een probleem. Het kon ondermeer leiden tot ontslag uit overheidsdienst. Bij RNI zelf kwam er af en toe ook een brief uit het Oostblok. In de doos met brieven van Graham Gill was er een die verzonden was uit Sommerda en gezien dient te worden als Reception Report. Het was, zo kan worden gezien aan de afbeelding, duidelijk afkomstig van een DX'er, die via de middengolf luisterde, middels het gebruik van een 20 meter lange draad antenne. Opmerkelijk is de vermelding dat er op het moment van ontvangst geen stoorzender in gebruik was. Aangenomen mag worden dat hij daarbij doelde op een stoorzender vanuit Oost Duitsland gericht op westerse signalen.
KLIK HIER voor deel 1 van het Graham Gill archief
KLIK HIER voor deel 2 van het Graham Gill archief
KLIK HIER voor deel 3 van het Graham Gill archief